Ορισμός
Η παχυσαρκία ορίζεται ως η κατάσταση, όπου το άτομο συσσωρεύει επιπρόσθετο βάρους πέραν του ιδανικού-φυσιολογικού βάρους και εμφανίζει διαταραγμένο ισοζύγιο ενέργειας,δηλαδή η ενέργεια που προσλαμβάνει μέσω της τροφής είναι υψηλότερη από την ενέργεια που καταναλώνει-δαπανά. Πλέον, οι ειδικοί ορίζουν την παχυσαρκία ως το επιπλέον σωματικό λίπος. Με άλλα λόγια ένα άτομο μπορεί να είναι φυσιολογικό στο βάρος του, αλλά να θεωρείτε παχύσαρκο, λόγω του υψηλού ποσοστού σωματικού λίπους. Η παχυσαρκία θεωρείται από τους επιστήμονες και από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) ως νόσος.
Ποιος θεωρείται παχύσαρκος;
Οι επιστήμονες του χώρου της υγείας χρησιμοποιούν το Δείκτη Μάζας Σώματος (BMI) για να κατατάξουν τα άτομα στις ακόλουθες κατηγορίες: ελλιποβαρή, φυσιολογικά, υπέρβαρα και παχύσαρκα. Ο Δείκτης Μάζας Σώματος (ΒΜΙ) υπολογίζεται χρησιμοποιώντας το βάρος και το ύψος του ατόμου. Πιο συγκεκριμένα δίνεται από τον ακόλουθο τύπο:
ΒΜΙ= βάρος/ύψος2
Παραδείγματος χάριν, ένα άτομο με βάρος 85 κιλά και ύψος 1.70 μέτρα έχει:
ΒΜΙ= βάρος/ύψος2 =85/1.702 = 85/2.89 = 29.4 kg/m2
Ο ακόλουθος πίνακας κατατάσσει τα άτομα σε κατηγορίες σύμφωνα με το Δείκτη Μάζας Σώματος.
| ΒΜΙ | Κατηγορίες |
| <19 kg/m2 | Ελλιποβαρές |
| 19-25 kg/m2 | Φυσιολογικό |
| 25-30 kg/m2 | Υπέρβαρο |
| >30 kg/m2 | Παχύσαρκο |
Επιδημιολογία της παχυσαρκίας
Η Ελληνική Ιατρική Εταιρεία Παχυσαρκίας διενήργησε μελέτη σε 17341 ενήλικα άτομα (20-70 ετών) και δημοσιεύτηκε σε διεθνή επιστημονικό περιοδικό το έτος 2006. Τα αποτελέσματα της εν λόγω μελέτης ήταν εντυπωσιακά και ταυτόχρονα ανησυχητικά. Πιο συγκεκριμένα, το ποσοστό των παχύσαρκων ανδρών ήταν 26 % και το αντίστοιχο των παχύσαρκων γυναικών 18.2%. επιπρόσθετα το 41.1 % των ανδρών ήταν υπέρβαροι , ενώ για τις γυναίκες το ποσοστό ανερχόταν στο 48.1 %. Αν τώρα αθροίσει κάποιος τα παραπάνω νούμερα καταλήγει εύκολα σε ένα ανησυχητικό συμπέρασμα. Το 67.1% των ανδρών και το 48.1% των γυναικών, αντιμετωπίζουν πρόβλημα με το σωματικό τους βάρους. Ταυτόχρονα, ανησυχητικές διαστάσεις λαμβάνει και η παιδική παχυσαρκία στη χώρα μας.
Επιπλοκές της παχυσαρκίας
- Αύξηση ολικής χοληστερόλης και LDL χοληστερόλης
- Αύξηση ουρικού οξέως
- Αντίσταση στην ινσουλίνη
- Διαβήτης τύπου II
- Αύξηση λιπαρών οξέων στο πλάσμα
- Υπερτριγλυκεριδαιμία
- Αποφρακτική άπνοια στον ύπνο
- Δυσχέρεια αναπνευστικών κινήσεων
- Υπέρταση. Για κάθε προσθήκη 10 kg αύξηση συστολικής πίεσης κατά 3 mmHg και διαστολικής πίεσης κατά 2 mmHg
- Εγκεφαλικό επεισόδιο
- Κιρσούς κάτω άκρων με πιθανότητα θρόμβωσης
- Οίδημα στα άκρα
- Φλεβίτιδα
- Ουρική αρθρίτιδα
- Χολολιθίαση
- Λιπώδης ήπαρ
- Θρόμβωση νεφρικών φλεβών
- Οστεοαρθρίτιδα
- Εκφυλιστική αρθροπάθεια στις αρθρώσεις που υποστηρίζουν το περισσότερο βάρος
- Διαβήτης κύησης
- Καισαρική τομή
- Μείωση γονιμότητας
- Αίσθημα μειονεκτικότητας
- Κοινωνική απομόνωση
- Αυξημένη ευαισθησία για νευρώσεις
- Αυξημένος κίνδυνος στην αναισθησία και τις χειρουργικές επεμβάσεις
- Αυξημένη νοσηρότητα
- Αυξημένη θνησιμότητα
Αντιμετώπιση της παχυσαρκίας
Η αντιμετώπιση της παχυσαρκίας μπορεί να πραγματοποιηθεί με τέσσερις κυρίως τρόπους: α. διαιτητική αντιμετώπιση, β. αύξηση φυσικής δραστηριότητας γ. φαρμακευτική αντιμετώπιση, δ. χειρουργική αντιμετώπιση. Οι δύο τελευταίοι τρόποι ενδείκνυνται μόνο σε περιπτώσεις πολύ υψηλού σωματικού βάρους (> 140 κιλά) και μόνο με την έγκριση ιατρού, σε συνδυασμό πάντα με τη διατροφική αντιμετώπιση της παχυσαρκίας.
Διατροφική αντιμετώπιση της παχυσαρκίας
Η διατροφική αντιμετώπιση της παχυσαρκίας πρέπει να πραγματοποιείται σε συνεργασία με ειδικούς. Στόχος της αποτελεί η προοδευτική απώλεια σωματικού βάρους και λίπους, λαμβάνοντας σε κάθε περίπτωση υπόψιν τις ανάγκες και ιδιαιτερότητες του εκάστοτε ατόμου. Επιπλέον, θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα αρνητικό ισοζύγια ενέργειας για να επιτευχθεί ο παραπάνω στόχος. Πιο συγκεκριμένα, θα πρέπει η ενέργεια που προσλαμβάνεται από την τροφή να είναι χαμηλότερη από εκείνη που δαπανά το άτομο ημερησίως. Ένα αρνητικό ισοζύγιο 3500 θερμίδων την εβδομάδα (500 kcal/ημέρα) οδηγεί στην απώλεια μισού κιλού λίπους την εβδομάδα. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να καλύπτονται οι πρωτεϊνικές ανάγκες και οι ανάγκες του ατόμου σε υδατάνθρακα, ούτως ώστε το ενεργειακό έλλειμμα που δημιουργείται να οδηγεί στην καύση του λιπώδους ιστού. Δηλαδή, με άλλα λόγια η απώλεια σωματικού βάρους θα πρέπει να επιτυγχάνεται, όσο είναι κάτι τέτοιο εφικτό, από τη χρήση του λίπους για παραγωγή ενέργειας. Κατ’ επέκταση κάτι τέτοιο οδηγεί σε μείωση του σωματικού λίπους.
Επιπλέον, το διαιτολόγιο που συντάσσεται για το άτομο θα πρέπει να καλύπτει τις ατομικές του ανάγκες σε μικροθρεπτικά συστατικά. Με τον όρο μικροθρεπτικά συστατικά αναφερόμαστε στις βιταμίνες και τα ανόργανα στοιχεία. Σημαντική, επίσης, θεωρείται η κατανάλωση μικρών και συχνών γευμάτων κατά τη διάρκεια της ημέρας. Συνεπώς, με ένα ισορροπημένο και υγιεινό διαιτολόγιο, το άτομο οδηγείται σε απώλεια βάρους και αντιμετωπίζει το πρόβλημα τις παχυσαρκίας.
Μία άλλη πρακτική που ακολουθείται είναι η αλλαγή της διαιτητικής συμπεριφοράς του ατόμου και όχι η τήρηση ενός διαιτολογίου, όπως αυτή περιγράφηκε παραπάνω. Με την τεχνική αυτή, ο ειδικός, σε συνεργασία με τον ασθενή, προσπαθεί να αλλάξει τις πεποιθήσεις και τις αντιλήψεις του ατόμου σχετικά με το φαγητό. Πιο συγκεκριμένα και οι δύο, λειτουργώντας ως ομάδα, προσπαθούν να διαπιστώσουν και να εντοπίσουν εκείνους τους λόγους που οδηγούν το άτομο στην υπερκατανάλωση τροφής. Ο εντοπισμός των αιτιών, καθώς και η εκπαίδευση του ατόμου σε διατροφικά ζητήματα, οδηγεί τελικά στην απώλεια βάρους και κατ’ επέκταση στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας.